Kinderopvangtoeslag Oekraïense ontheemden: debat samengevat

Het wetsvoorstel wijzigt de Wet kinderopvang en heeft ten eerste als doel Oekraïense ontheemden in Nederland aanspraak te laten maken op kinderopvangtoeslag. Hierdoor wordt ouders de mogelijkheid gegeven om arbeid in loondienst te verrichten. Ten tweede wordt met dit wetsvoorstel het gesignaleerde knelpunt voor gezinnen met een partner buiten de EU opgelost. Voor gezinnen waarvan één van de partners buiten de EU verblijft, is het onder de geldende wet- en regelgeving namelijk niet mogelijk om aanspraak te maken op kinderopvangtoeslag. Sinds het voorjaar van 2022 wordt de toeslag al uitgekeerd aan de Oekraïners in Nederland. Het is alleen nog wel nodig om dit formeel in wetgeving om te zetten.

De vragen van de woordvoerders gingen vooral over de gelijke toegang tot de kinderopvangtoeslag voor gezinnen met één ouder buiten de Europese Unie, over de gestelde arbeidseis en over de personeelstekorten in de kinderopvang. Ook stelden de woordvoerders vragen over de complexiteit van het toeslagenstelsel en de uitvoerbaarheid van de wet. Met de arbeidseis wordt bedoeld dat voor toekenning van de kinderopvangtoeslag de ouder ook werk moet hebben.

GroenLinks-PvdA-senator Ramsodit sprak mede namens SP en PvdD. De drie fracties vinden het belangrijk geen onderscheid te maken tussen ouders. Ramsodit pleitte daarom voor gelijkwaardige toegang. Niet alleen voor Oekraïners, ook gezinnen waarbij een van de partners buiten de EU verkeert, moeten aanspraak kunnen maken.

Volgens BBB-senator Van Wijk is de titel van de wet verwarrend, omdat de werking breder is dan alleen voor Oekraïners. Ze had vragen over de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van het wetsvoorstel, ook met het oog op de toeslagenaffaire. In hoeverre is deze wet anders, vroeg Van Wijk. Onder andere de personeelstekorten in de kinderopvang maken dat er onvoldoende kinderopvang beschikbaar is. De BBB concludeert daarom dat de wet onuitvoerbaar is. Tot slot is de arbeidseis volgens Van Wijk niet handhaafbaar.

D66-senator Moonen wees erop dat werk de beste manier is om te integreren en de taal te leren. Kinderopvangtoeslag is volgens haar niet een vorm van mededogen maar een verstandige keuze. Wat D66 betreft mag er geen verschil zijn tussen partner die binnen of buiten de EU werkt.

Ook PVV-senator Bezaan wees op de personeelstekorten in de kinderopvang die voorlopig nog wel zullen stijgen. De toeslag moedigt de ontheemden aan om te blijven. Dat is een verkeerd signaal, niet alleen naar Oekraïners maar ook naar statushouders. Bezaan noemde het een risico dat hiermee een precedent wordt geschapen en de deur wordt opengezet voor migranten.

Arbeidsmarktparticipatie is niet alleen goed voor integratie, het is ook goed tegen de tekorten op de arbeidsmarkt, zei VVD-senator Petersen. Hij vroeg de staatssecretaris naar de lessen die het kabinet heeft kunnen trekken uit de ruim twee jaar dat de toeslag al wordt uitgekeerd. Hij sprak wel zijn zorgen uit over de capaciteitsproblemen in de kinderopvang.

Staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie zei dat het kabinet arbeidseis niet los wil laten. Hij noemde het 'een brug te ver'. Ook vanwege de personeelstekorten in de kinderopvang. Hij zei verder dat er ook een ander partnerbegrip wordt gehanteerd om te voorkomen wat er is gebeurd bij de toeslagenaffaire.

Staatssecretaris Achahbar van Toeslagen en Douane zei dat op dit moment de meeste mensen die gebruikmaken van de regeling ontheemden uit Oekraïne zijn. Inmiddels voert het kabinet dit wetsvoorstel feitelijk al tweeëneenhalf jaar uit. Tegelijk kunnen aanvragen formeel niet worden afgerond zolang dit wetsvoorstel niet is aangenomen.