Bireysel Kredi Kartlarında Azami Akdi Faiz Oranlarının Bakiyeye Göre Farklılaştırılması

Bireysel kredi kartları (BKK) bakiyesi diğer bireysel kredi türlerine göre daha hızlı büyüyor (Grafik 1). BKK bakiyesindeki yıllık büyüme oranı 2023 yılında yüzde 180'e kadar yükseldi. Bu büyümede talep kaynaklı gelişmelerin yanında kredi kartının ödeme aracı olarak kullanımı da rol oynuyor. Bu blog yazısında, BKK bakiyelerine ilişkin çeşitli dağılımlar inceleniyor.^[1] Kart kullanıcılarının büyük çoğunluğunun düşük borç bakiyesine sahip olduğu; toplam bakiyenin az sayıda ve yüksek tutarlarda borç bakiyesine sahip kullanıcılarda yoğunlaştığı görülüyor.

BKK borç bakiyesi bulunan 28 milyon aktif kart kullanıcısının yaklaşık yarısı (14 milyon kişi) 25 bin TL'nin altında bakiyeye sahip.^[2]Tutarlar yükseldikçe kişi sayısının gerilediği ve 150 bin TL'nin üzerinde borcu bulunan kullanıcı sayısının toplam içerisindeki payının yüzde 9 olduğu görülüyor (Grafik 2). Bu grubun toplam BKK tutarı içerisindeki payı ise yüzde 50'yi aşıyor (Grafik 3).

Bireysel kredi kartlarının hanehalkı tarafından yaygın kullanımı ve aylık harcamalardaki dalgalanmayı yumuşatan rolü göz önünde bulundurularak azami akdi faiz diğer bireysel kredi türlerinin altında belirleniyor.^[3] Bu durum, BKK kanalından borçlanmayı ve tüketimi teşvik ediyor. Diğer yandan, BKK borç bakiyesini kredilendirme davranışının yüksek bakiye gruplarında daha yaygın olduğu görülüyor. Kart kullanıcılarının büyük bölümünün yer aldığı düşük bakiye gruplarında ise kredilendirme davranışının daha sınırlı olduğu gözleniyor. Dolayısıyla, BKK bakiyesinin sürükleyicisi olan yüksek bakiyeli grubun kredilendirme motivasyonunu azaltacak düzenlemelere ihtiyaç duyuluyor. TCMB'nin yakın zamanda kart bakiyesine göre kredi kartı azami akdi faizlerinde farklılaşmaya gitmesini de bu bağlamda değerlendirmek gerekiyor.

Bakiyelerin kart kullanıcıları bazında gösterdiği farklılaşma, aynı zamanda söz konusu bireylerin gelir profilleriyle de büyük ölçüde uyum arz ediyor (Grafik 4). Ücretli çalışanların idari kayıtları baz alınarak yapılan hesaplamaya göre gelir arttıkça BKK bakiyeleri de artıyor. Yüksek BKK bakiyelerinin aylık brüt gelir dağılımının üst diliminde yoğunlaştığı dikkat çekiyor. TCMB'nin atmış olduğu adımın yüksek gelirli bireylerin BKK bakiyelerinin büyümesine sıkılaştırıcı etki yapması bekleniyor.

Özetle, TCMB kredi kartı azami akdi faizlerinde bakiyeye göre farklılaşmaya giderek kredi kartı borçluluğunu azaltmayı teşvik ediyor ve iç talepteki dengelenmeye katkı veriyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun asgari ödemesi geciken kredi kartları için borç yapılandırma programı açıklaması ile halihazırda borçları gecikmiş bireylerin bu sıkılaştırıcı politikadan en az ölçüde etkilenmesi sağlanıyor. Kurumlar arası eş güdümle alınan makroihtiyati tedbirler ile dezenflasyon süreci destekleniyor.

[1] Bireylerin ortalamada iki adet kredi kartı hesabı bulunmaktadır. Mikro veri kullanılarak yapılan analizlerin tamamında bireylerin kredi kartı hesapları birey seviyesinde tekilleştirilerek kullanılmıştır. TCMB tarafından dönem borcuna göre faiz oranlarının farklılaştırıldığı düzenlemede kredi kartı hesabı baz alınmaktadır.

[2] Analizlerde 1000 TL üzeri toplam kredi kartı bakiyesine sahip 27 milyon kullanıcı baz alınmıştır.

[3] 2024 Eylül ayı ortalama ihtiyaç kredisi faiz oranı yıllık bileşik yüzde 72,3 iken kredi kartı azami akdi faiz oranı yıllık bileşik yüzde 65,9 seviyesindedir.