Waarom viel er de afgelopen dagen zoveel regen in Spanje

Waarom deze DANA voor zoveel neerslag zorgde

Zoals afbeelding 1 laat zien, lag DANA op 29 oktober boven Spanje, vlakbij de warme Middellandse Zee, waarvan de temperatuur momenteel rond de 20 graden ligt-ongeveer 2 graden hoger dan normaal voor deze tijd van het jaar (afbeelding 3). Dit grote temperatuurverschil tussen de warme lucht aan het oppervlak en de koude poollucht van DANA boven in de atmosfeer veroorzaakte sterke verticale luchtbewegingen. De koude lucht valt naar beneden (ook wel een koudeval genoemd) en de warme, vochtige lucht stijgt snel op. De stijgende lucht koelt af en er ontstaan zware regenwolken. Omdat de lucht rond een lagedruksysteem tegen de klok in beweegt, kwam tijdens deze DANA de wind uit het oosten vanuit het Middellandse Zeegebied. Daarnaast bleef het lagedruksysteem lange tijd op dezelfde plek liggen, waardoor er continu warme, vochtige lucht landinwaarts werd geblazen. Eenmaal boven land, werd de lucht omhooggeduwd langs de complexe topografie van Oost-Spanje, waardoor de zware regen in DANA verder werden gestimuleerd.

Bij de overstromingen speelden ook lokale omstandigheden een belangrijke rol: de steile en grotendeels kaalgekapte hellingen in het gebied zorgden voor snelle waterstromen, en de bodem was door de droge zomermaanden uitgedroogd en minder in staat om water op te nemen. Dit alles leidde uiteindelijk tot de zware overstromingen die Spanje nu treffen.

Uit een cut-off low valt vaak veel neerslag

Uit onderzoek blijkt dat cut-off lows over Spanje het vaakst voorkomen in de overgangsseizoenen (lente en herst) en het minst in de winter, omdat in dit seizoen de straalstroom verder naar het noorden trekt (Ferreira, 2021). Cut-off lows worden in stand gehouden door hoge verdamping en sterke temperatuurverschillen tussen het oppervlak en de hogere luchtlagen. Dit verschil is het grootst in de nazomer en vroege herfst, wanneer de Middellandse zee in de zomermaanden flink is opgewarmd. Cut-off lows zijn dus niet zeldzaam, maar de hevigheid van de neerslag varieert wel. Gemiddeld valt er tijdens een DANA in de omgeving van Valencia 41 ± 31 millimeter neerslag per dag (Ferreira, 2021), maar in uitzonderlijke gevallen kan er veel meer neerslag vallen. Zo is er afgelopen woensdag in de buurt van Valencia zelfs meer dan 400 millimeter gevallen, veel meer dan de tot nu toe hoogste gemeten hoeveelheid van 262 millimeter in 1956.

Ook in Nederland hebben wij wel eens te maken met cut-off lows. Zo waren de overstromingen in juli 2021 in Limburg een gevolg van extreme neerslag door een cut-off low. Toen viel er in 48 uur tijd meer dan 100 millimeter regen, en in de Ardennen meer dan 150 millimeter.

De grote hoeveelheid regen die toen in Nederland viel, en nu in Spanje, komt door een samenloop van specifieke omstandigheden: ten eerste moet het lagedruksysteem loskomen van de straalstroom om op één plek te blijven hangen, en ten tweede moeten er sterke stijgende luchtbewegingen plaatvinden. Het laatste, cruciale ingrediënt is de hoeveelheid vocht die wordt aangevoerd. Voor extreme neerslag moet er sprake zijn van veel verdamping, warme lucht die veel vocht kan bevatten en sterke winden die het vocht het lagedruksysteem invoeren.

Door klimaatverandering valt er gemiddeld meer neerslag uit een DANA

Klimaatverandering speelt een rol in de hoeveelheid neerslag die uit een DANA valt doordat de opwarming van het zeewater ervoor zorgt dat er meer verdamping plaatsvindt en dat de warmere lucht meer waterdamp kan bevatten voordat het uitregent. Naar verwachting zet de opwarmende trend zich de komende tientallen jaren nog voort. Cut-off lows zoals deze boven Spanje zullen in de toekomst dan ook meer regenval gaan geven. Naar schatting minstens 7 procent tot misschien wel 15-20 procent per graad opwarming. Wat het effect van klimaatverandering op het aantal van zulke systemen zal zijn is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat zonder klimaatverandering er nu niet zoveel regen gevallen zou zijn.

De gevolgen van de toenemende extreme regenval uit cut-off lows kunnen op twee manieren beperkt worden. Tijdig waarschuwen zodat er op tijd voorbereidingen kunnen worden getroffen en aanpassingen aan het landschap om meer water te kunnen opvangen helpen.

Hoe sneller de uitstoot van broeikasgassen wordt gereduceerd, hoe meer verdere opwarming en ook de toename in extreme regenval beperkt kan worden.

KNMI-klimaatbericht door Rikke Stoffels en Frank Selten

Public link

Please use the above public link if you want to share this noodl on another website.